1984 (Roman ve Film Karşılaştırması)

1984
(Roman ve Film Karşılaştırması)

1-
ROMANIN ADI: Bin Dokuz Yüz Seksen Dört
YAZARI: George Orwell
YAZIM YILI:1949
TÜRKİYE’DE Kİ YAYIN EVİ: Can Yayınları
BASIM TARİHİ:1984(Birinci basım)
2004(Yedinci basım)
YAZARI: George Orwell(1903–1950)

İngiliz romancısı ve denemecisi olan George Orwell,1903 yılında Hindistan’da doğmuştur.1922 yılında öğrenimin tamamladıktan sonra Birmanya’ya giderek İmparatorluluk polis teşkilatı’na girmiş,1928’de teşkilattan istifa etmiştir.1933’te buradaki anılarını “Birmanya Günleri” adı altında yayınladıktan sonra aynı yıl “Paris ve Londra Gezintileri” adlı kitabı yayınlanmıştır. Komünistlerin safında İspanya iç savaşına gönüllü olarak katılan Orwell 1938’de yazdığı “Katalonya’ya Saygı” adlı yapıtında o günlerini anlatmıştır. Ardından 1945 yılında Hayvan Çiftliği’ni yazmış, Fabl tarzı bir eser olan bu yapıtta Stalin’i eleştirmiştir.1949 yılında son kitabı olan bin dokuz yüz seksen dört’ü yazmış, bu kitabında gelecek hakkındaki karamsar görüşlerini dile getirmiştir. 1950 yılında Londra’da ölmüştür.[26] Önemli eserleri; Paris ve Londra'da Beş Parasız, Burma Günleri, Papazın Kızı, Zambak Solmasın, Wigan İskelesi Yolu, Katalonya’ya Selam, Aspidistra, Daralma, Hayvan çiftliği ve 1984’tür.
George Orwell eserlerinde yalın bir dil kullanmıştır. Kendi anıları dışında baskıcı rejimlere sert eleştirilerde bulunmuştur. Rus devrimine ve Troçki’ye hayran olan Orwell, İspanya iç savaşı sırasında yaşadıkları SSCB ye olan inancını sarsmıştır.

KİTABIN YAZILDIĞI DÖNEM:
Kitap 1949 yılında yazılmıştır.1945 yılında biten 2.Dünya Savaşının sonucunda Dünya sanat anlayışı oldukça değişmiştir. Özellikle savaşın getirdiği yıkım sanatçıların geleceğe karamsar bakmasına neden olmuştur. O dönemde Dünya, soğuk savaşın etkisi altına girmiştir. Dünya ABD ve SSCB önderliğinde 2 farklı kutba ayrılmıştır. ABD’nin emperyalist bir yönetim sergilemesi SSCB’nin ise aşırı bürokrasi anlayışı ülkelerin yönetim anlayışını temelli değiştirmiştir.
Dünya savaşlarında önce, geleceğe duyulan ümitler teker teker kaybolmuştur. Milyonlarca insanın öldüğü savaşlar, aşırı milliyetçiliğin yükselmesi, kapitalizmin insanları köleleştirmesi Orwell’ı derinden etkilemiştir. Bununla beraber Sosyalizme olan inancı, Stalin’in baskıcı yönetim anlayışı nedeniyle sarsılmıştır.

KİTABIN TEMASI:
-Baskıcı rejimlerin, birey ve topluma olan etkileri...
-Günümüzde hızla yükselen baskı rejimlerinin gelecekte
daha da güçleneceği...
-Özgürlük ve eşitlik adına bireyin ve toplumun özgürlüklerinin sınırlandırılması...
-Geleceğe karamsar bir bakış, bir distopya...

KİTABIN ÖYKÜSÜ:
1984 yılında yıllarca süren nükleer savaşların ardından dünya 3 süper devlet tarafından yönetilmektedir. Okyanusya,Doğu Asya ve Avrasya adındaki bu devletler sürekli birbirleriyle savaş halindedir.Winston Smith,Okyanusya adındaki süper devlette eski belgeleri “düzenleme” işinde çalışmaktadır.Okyanusya’da toplum 3 e ayrılmıştır.İç parti,Dış parti ve proleterler.İç parti ana yönetici sınıftır.En başta Büyük Birader bulunmaktadır.Büyük birader yanlış yapmaz,söylediği her şey doğrudur.Dış parti üyeleri ise devletin memurlarıdır.Smith’te doğruluk bakanlığında çalışan bir dış parti üyesidir.Dış parti üyeleri sürekli kontrol altında tutulmaktadır.Aşırı sevinç,üzüntü,cinsellik gibi duygusal davranışlar hoş karşılanmaz.Proleterler ise insan olarak görülmemekte,oldukça kötü şartlar altında yaşamaktadırlar.
Okyanusya, İngsos’la(İngiliz sosyalizmi)yönetilmektedir. Parti devletin mutlak hakimidir. Parti dünyaya barış ve huzur getirdiğini öne sürer. Partiye göre uçak bile parti tarafından bulunmuştur.
Kitapta anlatılan dünyada düşünce en büyük suçtur.Büyük birader her zaman haklıdır.Parti isterse 2+2=5 doğru bir denklemdir.Bu dünyada bireyden önce parti çıkarları gelir.Partiden önce dünya daha kötü bir yerdir.Partinin en önemli sloganlarından biri savaş barıştır,özgürlük köleliktir,bilgisizlik kuvvettir.
Yenikonuş(çift düşün)adı verilen dil partinin ortaya çıkardığı bir dildir.2050 yılında kullanılan tek dil bu olacaktır. Bu dille partiye karşı hiçbir karşı düşünce var olamayacaktır. Özgürlük gibi kelimeler anlamlarını kaybedecektir. Bu dilde eş ve zıt anlamlı kelimler olmayacaktır. Kelime sayısı sınırlandırılacaktır.
Winston Smith,40 yaşına yaklaşmış bir dış parti üyesidir. Uzun süredir en büyük suç olan düşünce suçunu işlemektedir.Hayatını,dünyayı ve büyük biraderi sorgulamaktadır. Eskiden dünyanın nasıl olduğunu merak etmektedir.Bir gün kendisi gibi düzene karşı duran bir kızla tanışır.Julia adlı bu kızla yasak bir ilişkiye girer.Her ikisi de partiden gizlenerek ilişkilerine devam ederler.Winston,bu sırada günlüğüne yazdıklarıyla “gerçek”leri bulmaya çalışır.Proleter bölgesinde bir satıcı olan Charrington’la bu konuları tartışır.
Bir gün Kardeşlik adındaki karşı-devrimci örgüte katılmak için iç parti üyelerinden O’Brien’le görüşürler. O’Brien onlara Goldstein’in “kitap”ını verir.Kitapta büyük birader ve İngiliz sosyalizmi hakkındaki gerçekler belirtilmektedir.
Ancak kitabı gizlice okudukları bir gün düşünce polisi tarafından yakalanırlar. O’Brien’in düşünce polisinin başında bulunduğunu anlarlar. Winston,parti tarafından sorguya çekilir.Ardından büyük biradere inanması için “iyileştirme” adı altında işkenceye uğrar.İşkenceler sırasında kendisi ve inançları arasında krizler yaşayan Winston,büyük biradere itaat etmesi ve hatta onu sevmesiyle işkenceler tamamlanır.Winston ve Julia öldürülecekleri günü beklemek için serbest bırakılır.

2-
FİLMİN YAPIM YILI: 1984
YÖNETMEN: Michael Radford(1946- )
OYUNCULAR: John Hurt, Richard Burton, Suzanna Hamilton
YÖNETMENİN ESERLERİ:
Another time,another place(1983)
Bin dokuz yüz seksen dört(1984)
IL Postino(1994)
B.Monkey(1998)
The merchant of venice(2004)

UYARLAMA TÜRÜ: Transposition
BAKIŞ AÇISI: Herşeyi bilen anlatıcı
-Filmde yer yer iç ses kullanılmıştır.
DİYALOGLAR: Kitap ve filmde neredeyse aynı diyaloglar kullanılmış
Yalın bir dil tercih edilmiş.
KARAKTERLER:
Winston Smith: Orta yaşlı, hayatı ve partiyi sorgulayan, büyük biradere karşı çıkmak isten bir dış parti üyesi. Ailesi küçük yaştayken ortadan kaybolmuş. Sürekli bu olayı hatırlamaktadır.
Julia: Partinin en büyük destekçisi gibi gözükmektedir. Bundaki amacı gerçek kişiliğini gizleme ihtiyacıdır. Julia, cinsellikten zevk almakta, partinin yasakladığı her şeyi çiğnemektedir.
O’Brien: İç Parti üyesi. Dışardan bakıldığında partiye çok ta bağlı olmayan bir kişi imajı çizmektedir. Aslında partinin önemli yöneticilerinden biridir. Birçok sorgulamayı o gerçekleştirir.
Charrington: proleter bölgesinde eski eşyaları satan bir satıcı kılığında dolaşır. Aslında bir düşünce polisidir.
Goldstein: Film ve kitap boyunca gözükmez. Ancak büyük biradere karşı olan kardeşlik adındaki örgütün lideridir. İngiliz sosyalizmin kurucularındandır. Ancak sonradan hain ilan edilmiştir.
Büyük Birader: filmde ve kitapta sürekli resmini görürüz. Sert bakışlı ve bıyıklıdır.Devletin başındaki kişidir.Aslında bir kişiden çok tüm parti olarak ta kabul edilebilir.Büyük birader ölümsüzdür.Her zaman doğruları söyler.Herkesi izler.
Syme ve parsons: Kitapta anlatılan karakterlerdir ancak filmde çok üzerlerinde durulmaz.

FİLMLE KİTAP ARASINDAKİ FARKLILIKLAR:
· Filmde kitaptaki her şey anlatılmaya çalışırken aslında çoğu şey havada kalmış
· Yan karakterler yeterince iyi verilememiş
· Sonradan kötü olduğunu anladığımız karakterler, filmde çok çabuk anlaşılmıştır
· Filmde parti üyeleri birbirlerine kardeşim derken, kitapta yoldaş diye hitap etmektedirler
· Kitapta Winston, kardeşlik örgütüne katılmak için O’Brien’ın evine Julia ile gider.Filmde ise tek başına gitmiştir.
· Yönetim sistemi kitapta ayrıntılarıyla anlatılırken filmde açıklanmayan birçok konu vardır.
· Filmde geriye dönüşler daha fazladır
· Film ve kitabın başlangıç yeri farklıdır.
· Filmde kitapta olmayan bir selamlaşma işareti vardır.

FİLMLE KİTAP ARASINDAKİ BENZERLİKLER:
· Film ve kitap hemen hemen aynı kronolojik sırayı takip etmiştir
· Aynı diyaloglar kullanılmıştır.
· Filmde görselleştirme çok başarılıdır. Kitaptaki yerler birebir çekilmiştir
· Karamsar sonu aynen bırakılmıştır
· İşkence sahneleri kitaptaki kadar etkileyicidir.

ELEŞTİRİLER:
Kitap ve film sosyalistlerce eleştirilmiştir. Bunun nedeni sosyalizmi eleştirmesi ve kapitalizmi yüceltmesi olarak görülmüştür.Bazı liberal çevreler onu anarşistlikle suçlamıştır.Oysa Orwell kitabında sosyalizmi değil Stalin yönetimindeki SSCB’yi eleştirmiştir.Bununla beraber tüm rejimleri de eleştirmiştir.Gerçekten de kitapta ve filmde Büyük Birader= Stalin veya Hitler,Goldstein =Troçki, Düşünce polisi=Gestapo, suçluların gönderildiği kamp=Nazilerin toplama kampı,gençlik örgütleri=Hitler Gençliği,partinin proletaryaya bakışı=Patronların işçilere bakışı vs...
Russell, “Orwell,daha az acılı bir dönemde yaşasaydı bu kadar karamsar olmazdı” diyerek görüşünü belirtmiştir.Film www.imdb.com kullanıcılarına göre 10 üzerinden 7 oy almıştır.Bunun dışında birçok eleştirmen Orwell’ın bu eserini Zamyatin'in biz adlı romanından esinlendiğini söylemişlerdir.

Almış olduğu ödüller:
-Evening Standard British Film Awards 1985: En iyi film, En iyi Aktör John Hurt
-Fantasporto 1985: En iyi aktör John Hurt
-Istanbul International Film Festival 1985: Golden Tulip, Michael Radford
-Valladolid International Film Festival 1984: En iyi aktör Richard Burton, John Hurt


ONUR ÇOBAN
İ.Ü.İletişim Fakültesi ödevi